Trailer ‘Zeemansvrouwen, een soort vrijheid’
In 2017 ben ik begonnen met het filmen van de Vlissingse groenteboer Adrie Trimpe en zijn vrouw Francien. Dat resulteerde in 2018 in de documentaire Van Verlies Kun je Niet Betalen die in december 2018 is uitgezonden door Omroep Zeeland en op 1 januari 2019 op NPO2 DOC door de NCRV/KRO. In maart 2019 ging de film in Amerika in première op het filmfestival van Salem bij Boston.
Mijn nieuwe film is Zeemansvrouwen, een soort vrijheid. Deze documentaire gaat op 13 september 2025 in première en is tot stand gekomen met bijdragen van Cultuurfonds, Omroep Zeeland, Samenwerkende Maritieme Fondsen, Stichting Maritieme Activiteiten de Ruyter, Stichting Moerman Promotie Vlissingen, Koninklijk College Zeemanshoop, Lions Club Vlissingen, Van de Velde Publicatiefonds en Stichting Van de Sande.
‘Zeemansvrouwen, een soort vrijheid’ op 13 september in première bij Film by the Sea
Ook dit jaar presenteert Film by the Sea weer een groot aantal Zeeuwse films in Zeeuws Licht, het festivalonderdeel met films die in Zeeland zijn gemaakt of anderszins een link hebben met de provincie Zeeland. De lange documentaire Zeemansvrouwen, een soort vrijheid van Helge Prinsen opent zaterdag 13 september het programma als premièrefilm. Zeemansvrouwen, een soort vrijheid belicht een onbekend hoofdstuk uit onze geschiedenis: het opmerkelijk vrije en zelfstandige leven van de vrouwen van Nederlandse koopvaardijofficieren in de jaren vijftig, zestig en zeventig. Drie Zeeuwse vrouwen op respectabele leeftijd blikken in de film openhartig op hun leven relatief vrije leven terug, in een tijd dat de meeste vrouwen lang niet zo vrij waren als vandaag de dag. De 27e editie van het internationale filmfestival Film by the Sea vindt van 12 tot en met 21 september plaats in Vlissingen, en diverse satellietlocaties in Zeeland en Brabant. Tien dagen lang is de Zeeuwse kuststad het filmisch epicentrum van Nederland.
Zeemansvrouwen
De openingsfilm van Helge Prinsen Zeemansvrouwen, een soort vrijheid gaat over drie vrouwen die terugblikken op hun vrije en zelfstandige leven in de jaren vijftig, zestig en zeventig van de vorige eeuw. De film brengt die periode tot leven door de ogen van deze zeemansvrouwen, die inmiddels tussen 86 en 94 jaar oud zijn. Hun openhartige, met humor en relativeringsvermogen doorspekte verhalen, worden afgewisseld met uniek archiefmateriaal. Van 8mm-films van schepen en reizen en het leven aan boord van koopvaardijschepen tot fragmenten uit brieven van een zeemansvrouw aan haar man. Deze zeemansvrouwen waren geëmancipeerd in een tijd dat de meeste vrouwen nog nauwelijks zelfstandig waren. Thuis stonden ze er alleen voor als hun mannen maandenlang op zee waren. Ze hadden een ongekende autonomie in een periode waarin er nog een strikte rolverdeling bestond tussen man en vrouw. Toch had deze vrijheid ook een prijs. De communicatie was uiterst beperkt: contact verliep voor het grootste deel via brieven, die er soms weken over deden om de ander te bereiken.
Teaser Zeemansvrouwen – februari 2024
In 2025 verschijnt mijn documentaire waarin vijf hoogbejaarde zeemansvrouwen terugblikken op hun uitzonderlijk zelfstandige en avontuurlijke leven in de jaren vijftig en zestig, doorvlochten met fragmenten uit een unieke briefwisseling van een zeemansvrouw aan haar man en super8-beelden van schepen uit die tijd, reizen en leven aan boord.
Prix Circom – Novisad 31 mei 2019
De Prix Circom wordt jaarlijks uitgereikt aan de beste documentaire van alle Europese regionale omroepen. Elk jaar is dat in een ander Europees land. In 2019 was de uitreiking in Novi Sad, Servië. Van Verlies Kun Je Niet Betalen (Loss won’t pay the Bills) won daar de ‘Commended’ oftewel de tweede prijs.
https://www.pzc.nl/zeeuws-nieuws/weer-prijs-voor-film-over-vlissingse-groenteboer~a8b689cdc/
Amerikaanse première Loss won’t pay the Bills – 30 maart 2019
Loss won’t pay the Bills ging op 30 maart 2019 in première op het filmfestival van Salem bij Boston.
Uit de PZC: “Filmmaakster Helge Prinsen uit Vlissingen was bij de première aanwezig. ,,Wat ik heel opvallend vond is dat de mensen om dezelfde dingen lachten als in Nederland”, zegt zij. ,,Heel veel mensen waren ook ontroerd door de film en er kwamen veel vragen uit de zaal. Eén vrouw was zelfs echt aan het huilen.”
https://www.pzc.nl/walcheren/film-over-vlissingse-groenteboer-ontroert-ook-amerikanen~aa080396/
Winnaar NL Award – 27 maart 2019
NL AWARD voor Beste Documentaire van alle regionale omroepen.
https://www.omroepzeeland.nl/nieuws/111950/Nationale-prijs-voor-Omroep-Zeeland-documentaire
Uit het juryrapport van de NL Awards:
Er vielen in het juryberaad geregeld waarderende opmerkingen. Ons overleg blijft vertrouwelijk, maar om een tipje van de sluier op te lichten, beken ik: we hebben gehuild…, of tenminste in de ogen moeten wrijven. Niet collectief, maar thuis in het verborgene. Dat kwam aan het licht bij de bespreking van de categorie Documentaire, met maar liefst 12 inzendingen. Het selecteren van drie nominaties bleek al ingewikkeld maar de winnaar was voor ons allemaal het ontroerende portret van een Zeeuwse groenteboer…..
In deze documentaire over een hoogbejaarde groenteboer en zijn vrouw is het observerende karakter de grote kracht. Het is duidelijk dat er heel veel tijd en moeite is gestoken om dit vertrouwen als maker te krijgen. Het camerawerk is sterk, met prachtige, verstilde beelden. De angst van de groenteboer voor het moeten opgeven van zijn zaak is als continue spanning voelbaar in de film. De vertelling is heel beeldend en het verhaal vertelt zichzelf. Met de uitgelopen uien in de winkel en de winkelier die, vanuit het ziekenhuis, ondertussen gewoon door gaat met het bestellen van nieuwe champignons als schrijnende en exemplarische scène.
De documentaire is een co-productie met KRO-NCRV.
De winnende documentaire is prachtig gefilmd. De film is aangrijpend en ontroerend. Het geeft een mooi beeld van een verdwijnend tijdperk en daarmee fungeert de film ook als monument, als cultureel, immateriaal erfgoed. Heel lokaal en tegelijkertijd een herkenbaar fenomeen in andere dorpen en steden.
Het initatief van de maker en haar liefde voor het onderwerp en de hoofdpersonen worden bekroond. De winnaar in de categorie documentaire is Van Verlies Kun Je Niet Betalen.
Artikel HP/De Tijd – 02 januari 2019
Van verlies kun je niet betalen: verplichte kost voor millennials
Nog niet zo lang geleden schreef ik voor HP/De Tijd een artikel over werkende millennials. Over de ambities en ervaringen van werkgevers met deze na 1980 geboren jongeren. Een paar dingen zijn me daarvan bijgebleven. Ruimte voor persoonlijke ontwikkeling is voor deze generatie cruciaal, evenals plezier in het werk, flexibiliteit en een goede balans werk-privé.
Dit stuk: ik moest er direct aan denken toen ik dinsdagavond op NPO2 de 2Doc documentaire Van verlies kun je niet betalen zag. Een volgens de KRO-NRCV, de omroep die de documentaire uitzond, ‘ontroerend en humoristisch portret’ van Adrie Trimpe, de oudste groenteboer van Nederland, en zijn vrouw Francien die hun zaak in het centrum van Vlissingen met hart en ziel een zaak bestierden en niet van ophouden wilden weten.
Aandoenlijk
Aandoenlijk is dit portret zeker, maar humor is – zeker bij Adrie – soms ver te zoeken. Werk is voor Adrie (84) alles, Francien (83) is zijn steun en toeverlaat.
Gemiddeld zo’n veertien tot zestien uur per dag zien we het koppel in touw – Adrie, een kleine man met rode konen en een stralende glimlach die met zijn kromme rug en trekkend been in het holst van de nacht naar de winkel rijdt en daar de bestellingen klaarmaakt; bestellingen van particulieren en de plaatselijke horeca die hij de dag daarvoor zelf aan de telefoon heeft opgenomen– “Acht kk’s (komkommers), drie ‘pieters’ (bosjes peterselie).” – en, in zware kisten, met veel pijn en moeite persoonlijk aflevert. Die daarbij met zijn rode bestelbusje pardoes de linkerrijbaan oprijdt en bijna een andere auto schept. En die op zondag (“Das eene gewone werkdag hè.) de hele dag de administratie doet. In een appartement aan de boulevard met prachtig uitzicht op de Westerschelde – dat dan weer wel.
“De zondag is eene gewone werkdag hè “
En Francien – eveneens klein van stuk, eveneens zo krom als een hoepel en eveneens gezegend met het gezicht waar de tevredenheid vanaf druipt – die in de bijkeuken achter de winkel de aardappels schilt voor het middagmaal (“Macaroni en spaghetti dat eten wij nooit.”). Een maaltijd die regelmatig wordt verstoord omdat de winkelbel rinkelt.
Ruim 60 jaar runnen ze de winkel inmiddels. Een winkel met een toonbank van houten schrootjes, groente en fruit in plastic bakken en her en der wat verdwaalde levensmiddelen waarin de tijd heeft stilgestaan.
Anachronisme
Dat geldt niet alleen voor de winkel. Het leven van Adrie en Francien, hun arbeidsethos en toewijding: de documentaire is in alles een anachronisme. Precies één keer zijn ze met vakantie geweest; ergens voor hun trouwen in 1957.
Adrie, een beetje een kruising tussen Joop de Uyl en Norbert Schmeltzer, zal het een zorg zijn. Zijn werk is zijn leven; daar moet alles voor wijken. Wanneer zijn jongere zus, die het duo dagelijks een paar uur komt helpen, aankondigt dat ze er een paar maanden niet zal zijn omdat ze met haar man naar Frankrijk gaat: “Getikt, gewoon getikt. Als je je broer zo laat zitten!”
Wie de twee oudjes zich zo ziet afbeulen krijgt de neiging te roepen: hou daar mee op, ga genieten! Maar stoppen is wel het laatste waar Adrie aan denkt. Francien: “Ik laat hem lekker keutelen. Ik heb wel eens tegen hem gezegd, gaat toch lekker verderop aan de boulevard op die bankjes met al die andere mannen zitten. Dan zegt ie: ‘Je denkt toch niet dat ik gek ben?!’”
Adrie ís zijn werk. Dat wordt nog eens onderstreept wanneer we hem tegen het eind van de documentaire, na een tijdje met hartklachten in het ziekenhuis te hebben gelegen, met Francien een kopje koffie zien drinken op een terras en de vrouw die hen bedient vraagt hoe het gaat. Adrie, met tranen in de ogen: “Mijn wens is sterven, dat mag je best weten.”
De passie waarmee Adrie zijn werk doet, is jaloersmakend. Hoezo: meer flexibiliteit? Hoezo: meer ruimte voor persoonlijke ontplooiing of een betere balans werk-privé?
Van verlies kun je niet betalen is een juweeltje. Af en toe een tikkeltje over the top, zoals het beginshot van vallende herfstbladeren en de verrimpelde appels en uitgedroogde sinaasappels in de uitgestorven groentewinkel aan het slot, maar de passie waarmee Adrie zijn werk doet is jaloersmakend. Hoezo: meer flexibiliteit? Hoezo: meer ruimte voor persoonlijke ontplooiing of een betere balans werk-privé?
Voltaire zei het al: arbeid bevrijdt ons van drie grote rampen: verveling, ondeugd en armoede. Groenteboer-in-ruste Adrie Trimpe levert het bewijs.
Kijken, millennials!
Jan Smit
Prijzen Film by the Sea – 17 september 2018
Tijdens Film by the Sea 2018 won Van Verlies Kun Je Niet Betalen zowel de PZC Publieksprijs als de Lions Club Vlissingen Film Award.
Première ‘Van Verlies Kun Je Niet Betalen’ – 8 september 2018
Première ‘Van Verlies Kun Je Niet Betalen’ op Film by the Sea. Presentatie: Hanneke Groenteman.
Van Verlies Kun Je Niet Betalen naar Cannes – 28 augustus 2018